Stress: meer biologie dan psychologie
De schrijver van het boek ´Minder stress met stressologie´, Jurgen Spelbos, noemde de verschillende behandelmethoden op het gebied van stress met een knipoog aanvankelijk ´stressologie´. Logos is Grieks voor ´leer´. Kennis over stress dus. Maar stress is serious shit, het doet van alles met je wat je niet wilt. En de cijfers liegen er dan ook niet om. Het aantal vrouwen dat in het verleden hun loopbaan moesten onderbreken vanwege de overtreffende trap van stress, burn-out, steeg van 9,4 procent in 2015 naar 15 procent in 2017. En mannen van 6 procent tot 9 procent volgens onderzoek van Nyenrode en Intermediair. Onthutsende cijfers, die ook nog een trend bevestigen die een paar jaar geleden is ingezet dat steeds meer jonge mensen een burn-out krijgen. Hoogste tijd om daar iets aan te gaan doen.
Te beginnen met dat stress vaak de associatie oproept met ´iets´ mentaals of psychisch. Maar wist je dat het eerst en vooral fysiek begint? Biologie dus. In dit blogartikel ga ik in op hoe dat nou zit.
Ons stresssysteem
Laten we wel zijn: we hebben een ongelofelijk vernuftig systeem dat mensen in staat stelt adequaat te reageren als er gevaar of nood (stress) dreigt. Dat is de primaire taak van je oudste breingedeeltes, ook wel reptielenbrein en zoogdierenbrein genoemd: te zorgen voor veiligheid. Daar draait het in beginsel allemaal om. Anders zou ons voortbestaan en onze voorplanting onmogelijk zijn. Het brein is dan ook van nature bang aangelegd en altijd op haar hoede.
Pak ´em beet een paar eeuwen terug, was dat geen enkel probleem. ´Veiligheid´ bestond vooral uit een dak boven je hoofd en voldoende te eten. Dat is tegenwoordig wel anders, want die ´veiligheid´ nu draait om veel meer factoren. Denk maar aan je werk of studie, je relatie, je huis, je voeding, maar bijvoorbeeld ook je karakter, houding, instelling, gedachten en overtuigingen.
Alleen, ons oerbrein heeft nog geen update gehad naar deze 21ste eeuw (en verder). En dat is niet alleen een groot probleem voor ons oudste brein, maar ook ons stresssysteem. Het werkt namelijk uitstekend bij acute stress, maar veel minder bij chronische stress.
Acute stress
Acute stress is een overlevingsmechanisme dat vooral in de natuur voor komt. Denk maar aan die sabeltandtijger die ineens voor je snufferd staat. Als je dan nog na moet denken over vluchten… ben je al te laat. Dit handige, acute stress-responsesysteem zorgt voor vrijwel direct meer energie en alertheid. Het heet niet voor niets de vecht- en vluchtreactie. In het wild dus super handig voor nét dat beetje extra overlevingskans.
Je brein zet vervolgens neurologische (via het zenuwstelsel) en hormonale (via het bloed) acties in gang. Het signaleert stress en zorgt voor de aanmaak van het korte termijn stresshormoon adrenaline. Er gaat meer energie en bloed naar de armen en benen, zodat je ook daadwerkelijk kunt vluchten of vechten. Dat is ook precies de bedoeling van deze stressreactie.
Stress?
Acute stress als overlevingsmechanisme heeft zijn functie grotendeels verloren.
Chronische stress
Veel minder bekend is dat als adenaline in je bloed te lang verhoogd is, dit veel ontstekingsreacties in je lichaam geeft. Om die ontstekingsreacties door adrenaline te remmen, maakt het lichaam cortisol aan. Cortisol is namelijk naast stresshormoon ook een natuurlijke ontstekingsremmer voor het lichaam. Een tijdelijke verhoging van cortisol is prima: het maakt je alerter, verbetert je geheugen en immuunsysteem en zorgt ook voor extra bloedtoevoer naar vitale organen als hart, hersenen en spieren. Maar met een te lange of chronische aanmaak van cortisol zal je echter langzaam roofbouw plegen. Je lichaam verkeert in een constante staat van paraatheid (actiestand voor vechten of vluchten) en dat gaat ten koste van je spijsvertering en immuunsysteem (ruststand voor herstel). Het stresssysteem kan niet meer afschakelen en je komt zowel in je hoofd als in je lijf niet meer tot rust.
De bijnieren en de stresshormonen adrenaline & cortisol
Ad ren is Latijns voor letterlijk: bij de nier.
Productie van de stresshormonen in het bijniermerg, heten daarom adrenaline en noradrenaline. En de bijnierschors produceert onder andere de hormonen cortisol, aldosteron (belangrijk bij handhaving van de bloeddruk) en de geslachtshormonen (oestradiol, progesteron en testosteron).
Die bijnier heet ook wel een endocriene klier omdat het hormonen afstaat aan de bloedbaan. Dat mag je allemaal vergeten, behalve het volgende. Het is een klein orgaantje van zo’n 2 bij 1 centimeter bovenop de nier en weegt nog geen 5 gram. Daarmee is eigenlijk ook meteen duidelijk dat we fysiek niet erg ‘gebouwd’ zijn voor (chronische) stress. Vergelijk dat maar eens met organen zoals de lever en de darmen, die ook veel werk te verrichten hebben.
Stressologie
Acute stress als overlevingsmechanisme heeft grotendeels zijn functie verloren. Tegelijk bevinden we ons in een situatie waarin chronische stress nog almaar toeneemt. En dat terwijl we nog een stone age-genenpakket hebben in een science fiction-omgeving.
We krijgen vrijwel allemaal te maken met stress in ons leven, de een wat meer dan de ander. Het punt is niet alle stress uit te bannen, maar te leren hoe je nou beter met stress om kunt gaan. Door manieren om je draaglast te verminderen en tegelijk je draagkracht te vergroten.
We krijgen vrijwel allemaal te maken met stress in ons leven, de een wat meer dan de ander. Het punt is niet alle stress uit te bannen, maar te leren hoe je nou beter met stress om kunt gaan. Door manieren om je draaglast te verminderen en tegelijk je draagkracht te vergroten.
Dát is nou stressologie: op zeven niveaus werk maken van je (chronische) stress, te weten:
- Fysiek (ook door testen; meten is immers weten)
- Je persoonlijkheid
- Mentaliteit
- Psyche
- Gevoelens en emoties
- Je onderbewustzijn
- Het hogere bewustzijn (voor de liefhebber)
De term stressologie is bedoeld om het verschil te onderstrepen met de gebruikelijke aanpak van stress waar te weinig resultaten mee behaald worden. Dat is maar ten dele te verklaren doordat behandeling in de reguliere geneeskunde vooral gericht is op lichamelijke klachten (symptomen) en niet zozeer op de onderliggende oorzaak. Het gebeurt maar al te vaak dat je naar huis gaat met een goedbedoeld advies om het rustiger aan te doen, al dan niet vergezeld met een recept voor slaap- of kalmeringsmiddelen en misschien een verwijzing naar een psycholoog. Die route is echter niet afdoende, dat wijzen alle cijfers wel uit.
Complementaire geneeskunde biedt al veel meer, maar daar is de regierol (zoals de huisarts die regulier vervuld) veel minder aanwezig.
Er is voor het probleem chronische stress wonderlijk genoeg nog geen adequate, integrale oplossing in onze samenleving. Terwijl het probleem ´stress´ steeds maar toeneemt.
Stress de baas worden is niet iets wat je op een achternamiddag leert. Ook hier is het adagio weer: minder stress is een lifestyle. Eentje die meer dan de moeite waard is: je krijgt er een veel fijner leven voor terug.
Stress de baas worden is niet iets wat je op een achternamiddag leert. Ook hier is het adagio weer: minder stress is een lifestyle. Eentje die meer dan de moeite waard is: je krijgt er een veel fijner leven voor terug.
Weetje: burn-out of depressie?
Veelal worden de begrippen burn-out en depressie over een kam geschoren. Echter, een burn-out is een energiestoornis. Dat merk je aan gevoelens van uitputting van lichaam, geest en ziel. Depressie daarentegen is een stemmingsstoornis. Er is bij depressie wel sprake van vermoeidheid, maar niet van uitputting.
Bij burn-out is de uitputting veelal (maar niet uitsluitend) ontstaan in de werksituatie. De negatieve stemming bij depressie is echter ook merkbaar op andere levensgebieden.
Bron: Minder stress met stressologie, Jurgen Spelbos | De kleur van gevaar, Lynn Hogendoorn
NU JIJ!
Laat je me eens weten of jij stress ervaart? En zo ja, op welke manieren jij dat dan merkt? Laat het mij weten in de comments hieronder. Mailen kan natuurlijk ook.
Wat kun je nog meer doen? Verdiep je in stresskunde!
Laat hieronder alsjeblieft je e-mailadres achter, zodat je gelijk kunt beginnen met lezen!
Bedankt voor het delen van deze info over stress en hoe je dit aanpakken kan. Ook wist ik niet dat er verschillende niveaus van stress bestaan. Ik kan mij voorstellen dat stress in je onderbewustzijn gevaarlijk is, omdat je deze klachten niet merkt maar wel lijdt.
Graag gedaan, Marie.
Grondlegger Jurgen Spelbos geeft, met zijn methode stressologie in zijn boek, inderdaad 7 niveaus aan van werk maken van stress. Waarvan je onderbewustzijn één van die niveaus is.
Onder aan het werk met je onderbewustzijn, reikt hij technieken aan die met ratio alleen moeilijk te begrijpen zijn. Voorbeelden vormen visualisaties, EFT en EMDR, maar ook psych-K, kinesiologie en hypnose. Alles gericht om blokkades op te lossen in je onderbewustzijn.
Het lastige met chronische stress is sowieso dat je de effecten wel lijdt maar vaak (nog) nauwelijks merkt. Of heel laat.
Reden waarom de basis van de methode stressologie meten = weten is. Zichtbaar maken wat nog niet voelbaar is.
Maar ik lees dat jullie met Therapeutisch Assessment (AT) bij cliënten ook mooie resultaten behalen.
Warme groet,
Lynn
Goed om te weten dat stress zich in verschillende manieren kan uiten. Ik kan me voorstellen dat je de genoemde niveaus moet aanpakken om je beter te voelen. Daarnaast denk ik dat het belangrijk is om in kaart te brengen wat er speelt in je onderbewustzijn.
Dank voor je reactie, Richard.
Ben wel benieuwd waarom het belangrijk is om wat er in je onderbewustzijn speelt, ook in kaart te brengen. Maar ook: hóe kun je dat doen?