Stressologie: maak werk van je chronische stress

De schrijver van het boek ´Minder stress met stressologie´, Jurgen Spelbos, noemde de verschillende behandelmethoden op het gebied van stress met een knipoog aanvankelijk ´stressologie´. Logos is Grieks voor ´leer´. Kennis over stress dus. Maar stress is serious shit, het doet van alles met je wat je niet wilt. En de cijfers liegen er dan ook niet om. Het aantal vrouwen dat in het verleden hun loopbaan moesten onderbreken vanwege de overtreffende trap van stress, burn-out, steeg van 9,4 procent in 2015 naar 15 procent in 2017. En mannen van 6 procent tot 9 procent volgens onderzoek van Nyenrode en Intermediair. Onthutsende cijfers, die ook nog een trend bevestigen die een paar jaar geleden is ingezet dat steeds meer jonge mensen een burn-out krijgen. Hoogste tijd om daar iets aan te gaan doen.

Te beginnen met dat stress vaak de associatie oproept met ´iets´ mentaals of psychisch. Maar wist je dat het eerst en vooral fysiek begint? Biologie dus. In dit blogartikel ga ik in op hoe dat nou zit.

Laten we wel zijn: we hebben een ongelofelijk vernuftig systeem dat mensen in staat stelt adequaat te reageren als er gevaar of nood (stress) dreigt. Dat is de primaire taak van je oudste breingedeeltes, ook wel reptielenbrein en zoogdierenbrein genoemd: te zorgen voor veiligheid. Daar draait het in beginsel allemaal om. Anders zou ons voortbestaan en onze voorplanting onmogelijk zijn. Het brein is dan ook van nature bang aangelegd en altijd op haar hoede.

Pak ´em beet een paar eeuwen terug, was dat geen enkel probleem. ´Veiligheid´ bestond vooral uit een dak boven je hoofd en voldoende te eten. Dat is tegenwoordig wel anders, want die ´veiligheid´ nu draait om veel meer factoren. Denk maar aan je werk of studie, je relatie, je huis, je voeding, maar bijvoorbeeld ook je karakter, houding, instelling, gedachten en overtuigingen.

Alleen, ons oerbrein heeft nog geen update gehad naar deze 21^ste eeuw (en verder). En dat is niet alleen een groot probleem voor ons oudste brein, maar ook ons stresssysteem. Het werkt namelijk uitstekend bij acute stress, maar veel minder bij chronische stress.

Acute stress is een overlevingsmechanisme dat vooral in de natuur voor komt. Denk maar aan die sabeltandtijger die ineens voor je snufferd staat. Als je dan nog na moet denken over vluchten… ben je al te laat. Dit handige, acute stress-responsesysteem zorgt voor vrijwel direct meer energie en alertheid. Het heet niet voor niets de vecht- en vluchtreactie. In het wild dus super handig voor nét dat beetje extra overlevingskans.

Je brein zet vervolgens neurologische (via het zenuwstelsel) en hormonale (via het bloed) acties in gang. Het signaleert stress en zorgt voor de aanmaak van het korte termijn stresshormoon adrenaline. Er gaat meer energie en bloed naar de armen en benen, zodat je ook daadwerkelijk kunt vluchten of vechten. Dat is ook precies de bedoeling van deze stressreactie.

Veel minder bekend is dat als adenaline in je bloed te lang verhoogd is, dit veel ontstekingsreacties in je lichaam geeft. Om die ontstekingsreacties door adrenaline te remmen, maakt het lichaam cortisol aan. Cortisol is namelijk naast stresshormoon ook een natuurlijke ontstekingsremmer voor het lichaam. Een tijdelijke verhoging van cortisol is prima: het maakt je alerter, verbetert je geheugen en immuunsysteem en zorgt ook voor extra bloedtoevoer naar vitale organen als hart, hersenen en spieren. Maar met een te lange of chronische aanmaak van cortisol zal je echter langzaam roofbouw plegen. Je lichaam verkeert in een constante staat van paraatheid (actiestand voor vechten of vluchten) en dat gaat ten koste van je spijsvertering en immuunsysteem (ruststand voor herstel). Het stresssysteem kan niet meer afschakelen en je komt zowel in je hoofd als in je lijf niet meer tot rust.

Acute stress als overlevingsmechanisme heeft grotendeels zijn functie verloren. Tegelijk bevinden we ons in een situatie waarin chronische stress nog almaar toeneemt. En dat terwijl we nog een stone age-genenpakket hebben in een science fiction-omgeving.
We krijgen vrijwel allemaal te maken met stress in ons leven, de een wat meer dan de ander. Het punt is niet alle stress uit te bannen, maar te leren hoe je nou beter met stress om kunt gaan. Door manieren om je draaglast te verminderen en tegelijk je draagkracht te vergroten.

Dát is nou stressologie: op zeven niveaus werk maken van je (chronische) stress, te weten:

 

De term stressologie is bedoeld om het verschil te onderstrepen met de gebruikelijke aanpak van stress waar te weinig resultaten mee behaald worden. Dat is maar ten dele te verklaren doordat behandeling in de reguliere geneeskunde vooral gericht is op lichamelijke klachten (symptomen) en niet zozeer op de onderliggende oorzaak. Het gebeurt maar al te vaak dat je naar huis gaat met een goedbedoeld advies om het rustiger aan te doen, al dan niet vergezeld met een recept voor slaap- of kalmeringsmiddelen en misschien een verwijzing naar een psycholoog. Die route is echter niet afdoende, dat wijzen alle cijfers wel uit.

Complementaire geneeskunde biedt al veel meer, maar daar is de regierol (zoals de huisarts die regulier vervuld) veel minder aanwezig.

 

Er is voor het probleem chronische stress wonderlijk genoeg nog geen adequate, integrale oplossing in onze samenleving. Terwijl het probleem ´stress´ steeds maar toeneemt.
Stress de baas worden is niet iets wat je op een achternamiddag leert. Ook hier is het adagio weer: minder stress is een lifestyle. Eentje die meer dan de moeite waard is: je krijgt er een veel fijner leven voor terug.