Een burn-out, scheiding, ziekte of ontslag is meestal een zware periode in je leven. Dus de ´kracht van een crisis´? Die laat ons vooral zien dat het leven lang niet zo maakbaar is als we vaak denken.

Voordat ik destijds richting kerst mijn burn-out radicaal in de ogen zag, ging daar een gesprek met de HR Business Partner aan vooraf.

In het hoofdstuk ´Payback time en zijspoor´ in mijn boek ´De kleur van gevaar´ schrijf ik daarover:

[…] Dick is inmiddels op vakantie en Marga heeft het stafje van hem overgenomen als casemanager. Marga Tetser, de modieuze HR Business Partner, met de houding van seen it, been there, done that.

Een evaluatiegesprek met haar volgt meteen de volgende dag. Nou ja, evaluatie. Er wordt erg op mij ingepraat over ´ander werk´, want ´iedereen verandert na een burn-out´. Ook al zou dat zo zijn, dan is dat nog niet aan Marga. […]

Hoe vaak ik dát niet gehoord heb. Zowel tijdens als na de burn-out. En zeker niet alleen van HR. Dat je er ´sterker uit komt´. Ik ergerde mij er toen al dood aan.

En dat is niet veranderd.

Alsof je een crisis nodig hebt om te veranderen, of er ´sterker van te worden´.

Een burn-out kan blijvende schade opleveren. Geen mens die dat nastreeft.

Nee, dan zit psychiater Christiaan Vinkers van het Amsterdam UMC er toch heel anders in. Onnodig te zeggen dat ik meer voor zijn zienswijze voel.

Die was op 9 april 2022 te gast bij Nieuwsweekend op radio 1. Hij beschouwt stress als een onmisbaar proces dat je helpt om je staande te houden in moeilijke situaties. Maar tegelijkertijd is te veel stress niet goed. De donderdag erop hield Christaan zijn oratie over de grenzen van stress én veerkracht aan de Vrije Universiteit.

In dat mini-interview van 9 april ontlokken Peter de Bie en Mieke van der Weij in hun radioprogramma Nieuwsweekend Christiaan onder meer onderstaande uitspraken.

´Stress zou veel centraler moet staan in de geneeskunde´.

Want stress is een ontregeling op weg naar ziekte. En als je die ontregeling weet, dan kan je er op een persoonlijke manier iets aan doen.

En ´Ieder bespeelt z´n eigen stressorkest en wat als dat uit de bocht vliegt?´

Eenieder heeft een persoonlijk stressprofiel, dus de oplossingen zijn ook persoonlijk. Maatwerk dus. Mindfulness heeft niet voor iedereen zin.

Maar ook: ´De stressparadox: het herbergt, net als de tweekoppige Romeinse God Janus, zowel ´goed´ als ´kwaad´ in zich´.

Stress is niet altijd slecht. Het helpt je om overeind te blijven in lastige situaties.

Eerder in het tijdschrift Quest vond ik al dat Vinkers pleit voor een individueel stresspaspoort waarin staat hoe je het beste met stress om kan gaan. For your eyes only. Daarin staat dan bijvoorbeeld of je veel piekert, snel uit balans bent of slecht slaapt. Allemaal factoren die de kans op stress, en daarmee (psychische) klachten, vergroten.

Om je met dat stresspaspoort te bashen zeker?

Nee, daarin kun je ook dingen opnemen die je bij stress juist helpen, zoals emotionele flexibiliteit en een stevig sociaal netwerk. Die vermeerderen je veerkracht immers juist.

´Als je van jezelf weet wat je sterke en zwakke stresspunten zijn, kun je er in het dagelijks leven rekening mee houden´, besluit Vinkers. ´Bijvoorbeeld door je grenzen in acht te nemen, niet te streng voor jezelf te zijn en in relaties met anderen te investeren. Wie weet komt er ooit wel een systeem om je te waarschuwen als jouw kritische stressgrens in zicht is: nu even terugschakelen. Dat zou een hoop leed schelen.´

Een pleidooi voor eigen regie. Zelf ingrijpen dus, voor je stressorkest uit de bocht vliegt.

Want het ligt niet altijd aan jou. Vinkers beaamt ook dat als mensen snappen dat hun stress-systeem anders werkt door bijvoorbeeld een jeugdtrauma, er vaak al een hele last van hun schouders valt.

Dat onderschreef prof. Pierre Capel al in zijn boek ´Het emotionele DNA´. Dat het onvoorstelbaar is wat stress en angst met je genen en gezondheid kunnen doen en hoe lang deze factoren kunnen doorwerken. Van generatie op generatie zelfs.

Je adaptogene capaciteit, je capaciteit om met stress om te gaan, gaat al gevormd worden vóór je geboorte. Als je dus nog in ontwikkeling bent. Dat heeft deels te maken met de stress die je moeder in het laatste deel van de zwangerschap ervaart. Maar ook met het voedingspatroon van je moeder. Afhankelijk daarvan kan jouw adaptogene capaciteit al laag geprogrammeerd zijn. Met als gevolg dat jouw stressgevoeligheid juist te scherp staat afgesteld. Je bent dan al snel (te?) alert.

Dat die basis stress-programmering niet aan jou te wijten is, wil nog niet zeggen dat je er verder niks meer aan kunt doen. Ook al ligt die aanmaak van je stressreactie strikt genomen bij je moeder. Dat is wat het is, want je bent er al. Dat is één ding. Je kan het je moeder wel kwalijk nemen, maar daar wordt het niet beter van. Dus ophouden daarmee, want anders krijg je dáár weer stress van.

Wat je wel zelf kan doen, is de nodige interventies er op loslaten. Maar daarvoor is het handig als je jouw persoonlijk stressprofiel weet of opmaakt. Meten is tenslotte weten.

Weten wat jouw persoonlijke stresspasport is?
Let´s go: https://gripopgezondheid.nl/contact/

Lynn Hogendoorn

#persoonlijkeontwikkeling
#letsconnect
#gripopgelukshormonen